سازمان علمی و فرهنگی

فقه مُقارن یا فقه تطبیقی گونه‌ای از ارائه فقه است که در آن، رویکردی فقهی به صورت تطبیقی نسبت به مسائل حلال و حرام از دیدگاه فقهای شیعه و اهل‌سنت و ایجاد موازنه میان آنها و ترجیح یکی از آنها با برهان و دلیل است.
قدما از عرضه فقه با چنین رویکردی به«فقه الخلاف» یا «فقه الخلافیات» تعبیر می‌کردند که از دیر باز به عنوان یکی از شاخه‌های مهم علم فقه مطرح بوده و در طی قرون متمادی مورد توجه قرار گرفته است. در سال‌های اخیر در مراکز پژوهشی و آموزشی، اعم از حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌ها فقه مقارن یکی از سرفصل‌های درسی قرار داده شده است که نتیجه آن آشنایی با مذاهب گوناگون فقهی و شیوه بحث‌های فقهی عالمان اهل سنت و شیعه در مذاهب فقهی گوناگون می‌باشد.
هدف از این علم این بوده که فقهای مذاهب پس از اطلاع از همه اقوال به اتّباع احسن بپردازند و از سویی آیینه دیدگاه‌های یکدیگر باشند و نقاط ضعف و قوت را به یکدیگر منعکس نمایند و در نتیجه فقه همگام با زمان پیش رود و بسیاری از سوء تفاهمات و دشمنی‌ها که زائیده جهل به یکدیگر بود، از میان برود.
کتاب «مناهج المؤلفین فی الفقه المقارن (بین المذاهب الإسلامیه)» اثر ‌‌حجت‌الاسلام والمسلمین ربانی بیرجندی استاد حوزه علمیه مشهد، در سال 98 به زبان عربی چاپ و از سوی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی عرضه شده است.
این اثر، در یک مقدمه، دو فصل و یک خاتمه سامان یافته در ابتدای این اثر کلیاتی در مورد فقه مقارن و علم الخلاف و مسائل مختلف مربوط به آن بررسی شده است. در فصل نخست، علم الخلاف در نزد امامیه به تفصیل بررسی شده است. در این فصل آراء فقهی شیخ مفید، شریف مرتضی، شیخ طوسی، أمین الاسلام طبرسی، محقق حلّی، علامه حلّی، شیخ مفلح بن حسن رشید صیمری، شیخ محمد حسین کاشف الغطاء، شیخ محمد جواد مغنیه و آیة الله سبحانی در حوزه مورد بحث، یاد آور شده است.
نگارنده در فصل دوم نیز، علم الخلاف از منظر اهل سنت را بررسی کرده است و رویکرد فقهی تنی چند از عالمان اهل سنت همچون طبری، طحاوی، قدوری، ابن حزم، ابن عبد البر، قفّال، ابن رشد، مقدسی و .... را ارائه داده است. در این فصل همچنین به معرفی برخی از مشهورترین آثار علم الخلافی پرداخته شده است.
استاد ربانی بیرجندی در ادامه به عنوان خاتمه درباره مذاهب بائده، سائده، حنفی، مالکی، شافعی، حنبلی، جعفری و مشهورترین اصحاب و نمایندگان و مصادر آن مذاهب را بیان داشته است.

این استاد حوزه علمیه مشهد در کتاب «مناهج المؤلفین فی الفقه المقارن (بین المذاهب الإسلامیه)»، خواننده را با سیر تطور فقه مقارن آشنا کرده و ضمن ارائه مشخصات تفصیلی کتاب‌‎شناسی کتاب‌های مهم فقه مقارن، از هرکدام یک متن خاص را به عنوان نمونه آورده است.