در میان آثار گنجینه ملک، اشیایی که با موضوع امام رضا(ع) و زیارت ایشان هستند ارزشی ویژه دارد؛ چراکه بخشی از ارادت ایرانیان را در طول تاریخ به خورشید فروزان خراسان نشان میدهند. در ادامه به مناسبت گرامیداشت سالروز ولادت باسعادت این امام همام، منتخبی از نفایس رضوی کتابخانه و موزه ملی ملک را معرفی میکنیم.
نسخه خطی زیارت
کتابخانه ملی ملک، یکی از شش کتابخانه بزرگ کشور در حوزه نسخههای خطی است که در بین این آثار خطی، نسخهها و رسالههای خطی نفیسی با محوریت موضوعی حضرت رضا(ع) به چشم میخورد. «زیارتنامه امام رضا(ع)» و «زیارتنامه طوماری حضرت علی بن موسی الرضا(ع)» که به ترتیب در قرنهای سیزدهم و چهاردهم قمری بر روی کاغذ فرنگی آهار مهره نخودیرنگ کتابت شده است، از جمله این آثار به شمار میآید.
همچنین میتوان از نسخه خطی «رساله فی زیاره الرضا(ع)» به زبان عربی و متعلق به قرن 11 قمری، به عنوان یکی از زیارتنامههایی که در «الذریعه» آقا بزرگ تهرانی به شرفالدین یحیی بحرانی یزدی منسوب شده است، نام برد. این نسخه خطی زیارت دارای یک مقدمه، سه باب و 12 فصل و یک خاتمه است که با تعریف معنای زیارت در مقدمه آغاز شده و مسائل تخصصی و معنوی زیارت را در بابها و فصلهای خود مطرح میکند.
نسخههای طب الرضا(ع)
«طب الرضا(رساله ذهبیه)»، رسالهای به زبان عربی و منتسب به امام رضا(ع) است که با موضوع طب و بهداشت غذایی در حدود سال 201 قمری کتابت شده است. بر طبق برخی از روایات، مأمون دستور داد که این رساله را با آب طلا بنگارند، بنابراین به رساله ذهبیه معروف شد. طب الرضا دربردارنده آموزههای این امام بزرگوار در شاخههاي گوناگون علوم پزشكي مانند تشريح، زيستشناسي، شناخت امراض، اصول بهداشت و... است. تعدادی از نسخههای خطی عربی و فارسی(ترجمه) این رساله در گنجینه کتابخانه و موزه ملی ملک نگهداری میشود.
سکهها و تمبرهای یادبود
سکههای ولایتعهدی امام رضا(ع)، سکههای حکمرانان افشاری و قاجاری با محوریت این امام رئوف(ع) و سکههای بهار آزادی با تصویر بارگاه مطهر رضوی، از دیگر اشیای ارزشمند گنجینه ملک محسوب میشوند. به طور مثال، قدمت دو سکه دینار و درهم ولایتعهدی امام رضا(ع) موزه ملی ملک به دوره عباسی برمیگردد که به ترتیب در سالهای 202 و 203 قمری در سمرقند و اصفهان ضرب شدهاند.
همچنین میتوان از تمبرها و پاکتهای مُهر روز میلاد امام رضا(ع) که قدمت آنها به دوره قاجار تا عصر حاضر میرسد و تصویرهایی از صحن و سرای رضوی بر روی آنها نقش بسته است، نام برد. به طور نمونه تصویرهای ضریح مطهر، پنجره فولاد، سقاخانه و نقارهخانه بر روی بلوک تمبر مناسبتی میلاد امام رضا(ع) در سال 1383 قابل رؤیت است.
تابلوهای نقاشی رضوی
نقاشان هم همچون دیگر هنرمندان عشق و علاقه خاصی به شمس الشموس(ع) داشته و دارند چنانکه میتوان نشان این عشق را در دو تابلوی زیبای نقاشی قهوهخانهای «ضامن آهو» و «حدیث سلسله الذهب» موزه ملی ملک دید.
تابلوی ضامن آهو از آثار محمد فراهانی؛ از آخرین بازماندگان مکتب نقاشی قهوهخانهای است که در ابعاد یک متر و 20 سانتیمتر در 80 سانتیمتر در سال 1388 خلق شده است. در این اثر امام رضا(ع)، شتری زانو زده در کنار ایشان، آهویی با دو فرزندش و شکارچی و سگش قابل مشاهده است. همچنین دورنمایی از بارگاه مطهر امام رضا(ع) در منظره سرسبز تابلو جای داده شده است.
تابلوی «حدیث سلسله الذهب» نیز با تکنیک رنگ و روغن بر روی بوم توسط رضا حمیدی هنرمند پیشکسوت نقاشیهای قهوهخانهای کشور خلق شده است و حضور حضرت علی بن موسی الرضا(ع) در جمع مردم در هنگام ورودشان به نیشابور و بیان حدیث معروف سلسله الذهب را روایت میکند.
قطعه خوشنویسی امام رضایی
همچنین میتوان به قطعه خوشنویسی مزین به حدیثی از امام رضا(ع) به عنوان یکی دیگر از نفایس گنجینه ملک اشاره کرد. این قطعه نسخ ممتاز با مرکب مشکی توسط محمد شفیع تبریزی در کاغذ فرنگی آهار مهره نخودی پنج سطری در ابعاد 14 سانتیمتر و سه میلیمتر در 9 سانتیمتر و هشت میلیمتر در سال 1245 قمری کتابت شده است. همچنین این اثر با طلااندازی مضرس در بین خطوط، تسمهاندازی، جدولکشی آبی و سفیدآب، پاسپارتو لاجورد، کمنداندازی سفیدآب در حاشیه تزیین شده است.
کتابخانه و موزه ملی ملک در سال 1316 خورشیدی بر بارگاه ملکوتی رضوی وقف شده است و در حال حاضر همه روزه بجز روزهای تعطیل، از شنبه تا چهارشنبه از ساعت ۹ تا ۱۶:۳۰ و پنجشنبهها تا ساعت ۱۵:۳۰ واقع در تهران، خیابان امام خمینی(ره)، سردر باغ ملی، خیابان ملل متحد (میدان مشق) آماده خدماترسانی به دوستداران فرهنگ و تمدن اسلامی- ایرانی است.